नेपालमा अपाङ्गताको वर्गीकरण र अपाङ्गता भएका व्यक्तिको अधिकार सम्बन्धमा भएको व्यवस्था स्पष्ट पार्नुहोस्

अपाङगता भएका व्यक्ति विरुद्ध हुने भेदभाव अन्त्य गरी उनीहरूको नागरिक, राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक तथा साँस्कृतिक अधिकारको सम्मान गर्न तर्जुमा गरिएको अपाङ्गता भएका व्यक्तिको अधिकार सम्बन्धी ऐन, २०७४ ले नेपालमा अपाङ्गताको वर्गीकरण गरी अपाङ्गता भएका व्यक्तिको अधिकार सम्बन्धमा स्पष्ट व्यवस्था गरेको छ, जसलाई निम्नानुसार उल्लेख गर्न सकिन्छः

अपाङ्गताको वर्गीकरण

क) शारीरिक अङ्गमा भएको समस्याका आधारमाः

१. शारीरिश अपाङ्गताः
स्नायु, मांशपेशी र जोर्नी, हड्डीको समस्या, जस्तैः बाल पक्षघात (पोलियो), शारीरिक अङ्गविहीन, कुष्ठ प्रभाव, पैँताला फर्केको, औसत उचाई भन्दा ज्यादै कम उचाई भएको,

२. दृष्टि सम्बन्धी अपाङ्गताःक) दृष्टि विहीनता, ख) न्यून दुष्टियुक्त, ग) पूर्ण दृष्टिविहीन्ः पूर्वरुपमा उज्यालो अँध्यारो छुट्याउन नसक्ने,

३. सुनाइ सम्बन्धी अपाङ्गताः
क) बहिराः सुन्न नसक्ने, साङ्केतिक भाषा प्रयोग गर्नुपर्ने,
ख) सुस्त श्रवणः श्रवण यन्त्र राख्नुपर्ने,

४. श्रवण दष्टिविहीन अपाङ्गताः
सुनाइ सम्बन्धी र दृष्टि सम्बन्धी दुवै अपाङ्गता भएको,

५. स्वर र बोलाइ सम्बन्धी अपाङगताः
स्वरको उतार चढाव, बोली स्पष्ट नहुने, बोल्दा शब्द वा अक्षर दोहोर्याउने,

६. मानसिक वा मनोसामाजिक अपाङगताः
मस्ष्कि र मानसिक अङ्गमा आएको समस्या,

७. बौद्धिक अपाङ्गताः
एमेरको वृद्धिसँगै बौद्धिक सचेतनाको विकास हुन नसकेको अवस्था,

८.अनुवंशीय रक्तश्राव सम्बन्धी अपाङ्गताः
अनुवंशीय असरका कारण रगत जम्ने कार्यमा समस्या,

९. अटिजम सम्बन्धी अपाङ्गताः
जन्मजात नसा वा तन्तुको विकासमा आएको समस्या, जस्तोः सञ्चार गर्न, सामान्य सामाजिक नियम बुझ्न र प्रयोग गर्न कठिनाइ हुने,

१०. बहुअपाङ्गताः
एउटै व्यक्तिमा दुई वा दुईभन्दा बढी प्रकारका अपाङ्गता, जस्तैः मस्तिष्क पक्षघात,

ख) अशक्तताको गम्भीरताका आधारमाः
१. पूर्ण अशक्त अपाङ्गताः अरुको सहयोग लिँदा पनि कठिनाइ हुने अवस्था,
२. अति अशक्त अपाङ्गतः अरुको सहयोग लिनुपर्ने अवस्था,
३. मध्यम अपाङ्गताः अरुको सहयोग लिन वा नलिन सक्ने अवस्था,
४. सामान्य अपाङ्गताः आफ्नो दिनचर्या गर्न सक्ने अवस्था,

अपाङ्ता भएका व्यक्तिका अधिकार
– प्रचलित कानुन बमोजिमका अधिकार उपभोग गर्न पाउने अधिकार,
– भेदभाव विरुद्धको अधिकार,
– सामुदायिक जीवनको अधिकार,
– संरक्षणको अधिकार,
– राजनीतिक सहभागिताको अधिकार,
– नीति निर्माणमा सहभागिताको अधिकार,
– संस्था खोल्ने अधिकार,
– साँस्कृतिक जीवनमा सहभागी हुने अधिकार,
– सेवा, सुविधा तथा न्यायमा पहुँचको अधिकार,
– सामाजिक सुरक्षाको अधिकार,
– सूचना तथा जानकारीको अधिकार,
– आवतजावतको अधिकार,

ऋपाङ्गता भएका महिला तथा बालबालिकाका थप अधिकार

१. अपाङ्गता भएका महिलको अधिकारः
अपाङ्गता भएका महिलाको ज्ञान, सीप तथा क्षमताको अच्चतम उपयोगका लागि उपयुक्त वाताववरण निर्माण गर्नुपर्ने, अपाङ्गता भएका महिलाको विशेष अवस्थालाई ध्यानमा राखी उनीहरूको स्वास्थ्य तथा प्रजनन् अधिकारको संरक्षणका लागि आवश्यक व्यवस्था गर्नुपर्ने,

२. अपाङ्गता भएका बालबालिकाको अधिकारः
अपाङ्गता भएका बालबालिकालाई समाजमा घुलमिल हुन तथा आफ्नो व्यक्तिगत विकासको लागि शिक्षा, तालिम, स्वास्थ्य, स्याहार सेवा, पुनस्र्थापना सेवा, रोजगारीको तयारी तथा मनोरञ्जनका अवसर प्राप्त गर्ने अधिकार हुने,

Add caption